شوری خاک و روش های مقابله با آن

خیلی از خاک های سطحی مناطق خشک به ظور طبیعی حجم زیادی زا نک های محلول دارند،چرا که مقدار بارندگی طبیعی در این مناطق به اندازه ای نیست که فرایند شستشوی املاح به اندازه کافی انجام شود. علوه بر این ،اب کشاورزی . کودها نیز که در باغات . مزارع این مناطق استفاده میشود حاوی مقداری نمک هستند که به مشکل می افزاید.

زهکشی ضعیف خاک به دلیل وجود لایه های کم نفوذ ،بافت سنگین و رسی خاک و یا ترکیب شیمیایی ان ممکن است مانع نفوذ اب و تجمع املاح شود که انجام اقدامات جهت کنترل شوری خاک را دچار مشکل سازد.

خطر شکل گیری شوری در خاک همیشه در خاک های سنگین بیشتر از خاک های سبک است. دلیلش این است که خاک های شنی به ظور طبیعی قدرت نفوذ بیشتری داشته،در نتیجه زهکشی انه ها سریع تر انجام میشود. اما خاک های رسی در نزدیکی خط ریشه باعث زهکشی ضعیف شده و این امر منجر به تجمع نمک در خاک میشود.

شوری خاک

شوری بر اساس هدایت الکتریکی اب کشاورزی(ECW) یا عصاره اشباع شده خاک(ECe) تعریف میشود. هدایت الکتریکی مستقیما با غلظت نمک ارتباط دارد و با مقیاس دسی زیمنس در متر نشان داده میشود. ا دسی زیمنس در متر برابر با ۶۴۰ میلی گرم نمک محلول در هر کیلو گرم اب است. با انکه برای اندازه گیری مجموع یون های نمکی محلول از هدایت الکتریکی استفاده میکنند، اما برای اندازهگیری غلظت هر یک از ان ها بطور جداگانه در اب یا خاک کشاورزی از روش های دیگر استفاده میشود.

شوری اب کشاورزی در تعیین شوری خاک به ما کمک میکند. به عنوان قاعده کلی ،هدایت الکتریکی خاک حداقل یک و نیم برابر بیشتر از هدایت الکتریکی اب است. البته خاک های با درصد بالای شن و یا خاک های با زهکشی ضعیق از این قاعده فاصله میگیرند.

اگر کیفیت اب کشاورزی خیلی بالا باشد(هدایت الکتریکی کمتر از ۰.۷۵ دسی زیمنس در متر) دیگر نگرانی برای تجمع نمک وجود نخواهد داشت. اما اگر اب حتی کمی شور باشد( هدایت الکتریکی بین ۱ تا ۱.۵ دسی زیمنس در متر) باید به خطر تجمه نمک توجه کرد.موثر ترین راه کنترل شوری خاک زهکشی خاک است که باعث شستشوی املاح اضافی به زیر ناحیه ریشه میشود.شوری خاک و رروش های مقابله با ان

فرایند شستشوی املاح می تواند در طول فصل رشد از طریق افزایش نوبت ابیاری با اب اضافی و یا در فصل خواب به کمک بارندگی و یا ابیاری سنگین زمستانه انجام پذیرد. برای اطمینان از کنترل شوری خاک باید به صورت منظم از خاک نمونه برداری کرد.

مضرات شوری خاک

جدی ترین مشکل ناشی از شوری خاک کاهش پتانسیل اسمزی اب است که باعث کاهش مقدار اب در دسترس گیاه میشود. بنابر این درختانی که در خاک های شور رشد می کنند زودتر از درختانی که در خاک های غیر شور هستند دچار تنش ابی میشوند. این مشکل باعث کاهش سرعت رشد درخت و حجم و کیفیت محصول میشود.

علاوه بر این خاک های شور ممکن است غلظت بالایی از یون های خاص نظیر سدیم،لیتیوم ،بور و کلر را که ممکن است برای گیاه مسمومیت ایجاد کنند در خود داشته باشند.

تشکیل خاک سدیمی

با وجود سدیم در خاک های خشک که با استفاده از منابع اب زیر زمینی ابیاری میشوند بسیار معمول است. اگرچه سدیم جزء تشکیل دهنده اب کشاورزی و نمک های خاک استفولی باعث بروز مشکلات عدیده ای می شود. در حقیقت یکی از دلایل اصلی نفوذ ناپذیری حاکف تاثیرات سدیم بر بافت خاک میباشد. به عنوان یونی با قابلیت جایگزینی در خاک های رس ،وقتی سدیم جایگزیین کلسیم و منیزیم شود مشکلاتی به وجود میاورد.

هر خاکی که بیش از ۱۰ درصد سدیم قابل تبادل داشته باشد ممکن است نفوذ پذیری پیدا کند. کلسیم و منیزیم باعث تجمع ذرات رس خاک و در نتیجه افزایش نفوذ پذیری ان میشوند، در حالی که بالا رفتن نسبت سدیم باعث میشود دانه های رس پراکنده شوند که این خود باعث تشدید کندی نفوذ اب میشود.

این خطر معمولا توسط نسبت جذب سدیم ارزیابی میشود که میزان ۶ یا بالاتر از ان (بسته به بافت خاک) میتواند نشان دهنده مشکل جدی باشد.

اندزه گیری SAR(نسبت سدیم) در اب کشاورزی از ان جا که منبع اصلی سدیم در خاک است بسیار مهم است. معمولا مشکلات سدیمی به کیفیت اب کشاورزی بر می گردند. خطر شکل گیری سدیم و در نتیجه نفوذ پذیری پایین در خاک های ریز بافت بیشتر است.

عملیات خاک ورزی

زهکشی ضعیف خاک،نفوذ اب و شستشوی نمک ها را محدود میکند. اگر نفوذ پذیری پاین به دلیل وجود لایه های نفوذ ناپذیر درون خاک مثل سارد باشد، عملیات خاک ورزی تنها راه موثر برای افزایش نفوذ ناپذیری خاک است.اصلاح کننده ها به تنهایی نمیتوانند این گونه مشکلات را حل کنند. ادوات بالقوه خاک ورزی عبارتند از:زیر شکن یا ریپر،ترانشه یا بیل(بک هو) و خیش زدن یا گاو اهن. همان طور که لایه های شنی با ذرات غیر قابل نفوذ مخلوط میشوند و این باعث افزایش نفوذ پذیری حاک میشود.

اصلاح مشکلات ناشی از بالا بودن غلظت یون سدیم لایه های نفوذ پذیر خاک از قبیل سارد ،فقط با عملیات خاک ورزی قابل اصلاح هستند.اما مشکلات سدیمی با استفاده صحیح از اصلاح کننده های خاک یا اب کشاورزی قابل کنترل و اصلاحند. فرایند شستشوی املاح برای پیشگیری یا اصلاح مشکلات سدیمی به تنهایی کافی نیست. لازم به ذکر است که معمولا پیشگیر ی ارزان تر و کاربردی تر از اصلاح است. برای پیشگیری از مشکلات سدیمی ِا اب کشاورزی باید به نوعی اصلاح شود که میزان SARان کاهش یاید یا اینکه اصلاح کننده ها مستقیما به خاک اضافه شوند. این اصلاح کننده ها یا میتوانند خود دارای کلسیم (مثل سنگ گچ) باشند،یا اصلاح کننده هایی که با تجزیه خاک های اهکی (دارای کربنات)کلسیم ازاد میکنند.

اصلاح کننده های کنترل سدیم

د نوع شیوه اصلاح برای کنترل سدیم وجود دارد. اصلاح کننده های کلسیمی و اصلاح کننده های اسیدی. تاکنون معمول ترین شیوه اصلاح کلسیمی سنگ گچ بوده ایت که ارزان ،فراوان و غیر سمی است و میتواند هم به خاک و هم به اب اضافه شود.میزان کاربرد گچ معمولا از ۲.۵ تا ۲۵ تن در هر هکتار است که بستگی به کیفیت اب و خاک دارد. گچ اصلاح کننده ای خنثی محسوب میشودفبنا براین تاثی رمستقیم بر PH خاک ندارد اما در صورت اضافه شدن به خاک های به شدت سدیمی میتواند کمی PH را پایین اورد.

 

اصلاح کنندهای اسیدی در پیشگیری یا اصلاح مشکلات سدیمی در خاک های اهکی کاربرد دارند. قبل از استفاده از این نوع اصلاح کننده ها اگاهی از مقدار کربنات کلسیم خاک الزامی است. پرکاربردترین اصلاح کننده های اسیدی ،اسید سولفوریک است. این اسید و بیشتر اسیدهای دیگر کربنات های خاک را تجزیه میکنند و کلسیم ازاد میکنند. میتوان اسید سولفوریک را به حاک یا اب اضافه کرد. میزان ان معمولا ۲.۵ تا ۸ تن در هکتار است. عوامل دیگری که تاثیرمنفی بر نفوذ اب در خاک دارند کربنات ها و بی کربنات ها هستند،که اسید سولفوریک ان ها راحنثی میکند. در خاک ها گرم و مرطوب حدود ۴ تا ۶ هفته طول میکشد تا گوگرد کاملا به اسید سولفوریک تبدیل شود،در خاک های سرد و خشک این واکنش ممکن است حتی بیشتر زمان ببرد.

 

اصلاح کننده های اسیدی دیگری نیز در اختیار کشاورزان قرار دارد.خیلی از ان ها حاوری نیتروژن هستند(N) که به عنوان کود هم استفاده میشوند. در سایر کشورها از کود هایی مثل پلی سولفید امونیوم و تیو سولفات امونیوم استفاده میشود که به ترتیب حاوی ۴۵ و ۲۶ درصد گوگرد هستند و بعد از اکسیداسیون میکروبی اسید ازاد میکنند. در بعضی از نمونه ها کاربرد این مواد سرعت نفوذ اب را افزایش داده است.N-phuricبه عنوان داروی ترکیبی از اوره و اسید سولفوریم حاوی۱۰ تا ۲۸ درصد نیتروژن و ۹ تا ۱۸ درصد گوگرد است.این اصلاح ککنده نیز که اسید ازاد میکند برای استفاده از اسید سولفوریک راه امن تری است و به عنوان یک کود نیتروژنی میتوان ره راحتی در سیستم های ابیاری قطره ای یا ابپاشی خودکار و یا جهت جلو گیری از گرفتگی خطوط ابیاری از ان استفاده کرد.

 

در بیشتر موارد،هزینه این اصلاح کننده های اسیدی بیشتر از گچ یا اسید سولفوریک است. هم چنین کاربرد این اصلاح کننده ها برای بعضی از مشکلات سدیمی چندان موثر واقع نشده است.

 

بنا براین بهتر است بر اساس استفاده همزمان به عنوان اصلاح کننده و کود از ان ها بهره جست. توصیه میشود که جهت تعیین مقدار ناسب این اصلاح کننده ها با مرکز ترویج یا دیگر افراد متخصص مشورت کرد.

 

 

منبع:انجمن پسته ایران

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شدعلامتدارها لازمند *

*

bigtheme