فلات مرکزی، شامل بخش مرکزی، شرق و جنوب شرقی کشور، عمدتاً تحت تاٌثیر اقلیم خشک قرار دارد. متوسط بارندگی اکثر مناطق از ۳۵۰ میلیمتر در سال کمتر است و میزان آن از مرکز به شرق کاهش مییابد، به طوری بارندگی مناطق کویری و بیابانهای شرق کشور در بیشتر سالها از ۵۰ میلیمتر بیشتر نمیشود.
تابستان گرم و خشک، و زمستان سرد و بارانی است. به علت فصول خشک و کوتاه بودن فصل بارندگی و همچنین پایین بودن درجه حرارت در فصل مرطوب، کشت زراعت دیم در اکثر این مناطق به صرفه نیست یا اصلاً امکانپذیر نیست و اکثر گیاهان زراعی احتیاج به آبیاری دارند.
محصولات کشاورزی عمدتاً شامل کندم، جو، یونجه، چغندر قند، سیبزمینی و سبزی و صیفی، و بسته درجه حرارت، درختان میوه از قبیل خرما، پسته، انگور، مرکبات، انار و بادام میباشد.
توسعه اراضی کشاورزی بیشتر در دشتهای رسوبی و دامنهای، به علت شیب و عمق مناسب خاک و همچنین امکان انتقال و تاٌمین آب مورد نیاز گیاهان از طریق احداث قنوات، چاههای عمیق و نیمه عمیق یا مهار وکنترل آبهای سطحی احداث سدهای مختلف امکان پذیر شده است…
خاکها معمولاً آهکی و واکنش خاک بالاتر از ۵/۷ میباشد. میزان مواد آلی خاکها معمولاً از یک درصد کمتر کمتر و فسفر و ازت قابل جذب غالباً در سطح پایینی قرار دارد. پتاسیم قابل جذب برای اکثر گیاهان معمولاً به اندازه کافی درخاک وجود دارد، ولی بعضی از گیاهان از قبیل سیبزمینی و چغندر نسبت به مصرف کود پتاسه، به ویژه در خاکهای سبک واکنش نشان میدهند.
این خاکها معمولاً جوان و عمدتاً از رسوبات اواخر دوران چهارم، یعنی دوره هلوسن(کمتر از ۱۰۰۰۰ هزار سال پیش) تشکیل شده و تکامل یافته است.
شوری و قلیائیت زیاد و همچنین کمبود آب آبیاری از عوامل مهم محدود کننده بهره برداری از بعضی از خاکهای دشتهای رسوبی و اراضی پست در استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان، اصفهان، فارس، یزد و جنوب خراسان و سمنان است. تبخیر و تعرق زیاد است.
کمبود بارندگی و بالا بودن سطح آب زیرزمینی باعث تجمع املاح محلول در افقهای سطحی خاک شده و بدون انجام عملیات آبشویی و احداث سیستم زهکشی برای پایین بردن سطح آب زیرزمینی، اصلاح این قبیل خاکها ممکن نخواهد بود. درضمن، کمبود یا کیفیت نامطلوب آب آبیاری از عوامل محدود کننده در بهرهبرداری از این اراضی است.
بنابراین، با آبشویی املاح محلول، احداث سیستم زهکشی، تاٌمین آب موردنیاز گیاهان، کشت گیاهان تحملکننده شوری و مدیریت صحیح اراضی میتوان از بعضی از این اراضی در تولید محصولات اراضی استفاده کرد.
افق تجمع کربناتها یا گچ که در اثر شستشو و انتقال این مواد از افقهای سطحی به بخش زیرین خاک تشکیل شده و در بعضی موارد لایه سخت و متراکمی در اعماق خاک ایجاد مینماید. در بعضی از خاکهای نواحی خشک به ویژه در رسوبات یا تشکیلات زمینشناسی قدیمیتر و پایدار مشاهده میگردد.
اکثر این خاکها به علت عمق کم و شیب نسبتاً زیاد و وجود لایه سخت و متراکم نزدیک سطح خاک استعداد زراعی ندارند، ولی میتوان آنهارا به عنوان چراگاههای فصلی مورد بهرهبرداری قرار داد. کوهها و تپه ماهورها در نواحی خشک معمولاً برهنه و فاقد پوشش خاک است، ولی در بعضی موارد به وسیله خاکهای کم عمق و پوشش گیاهی پراکنده و ضعیف پوشیده شده است.
تپههای متحرک شنی یا شنهای روان در بعضی مناطق کویری و بیابان مرکزی ایران در استانهای یزد، سمنان، کرمان، اصفهان و سیستان و بلوچستان به چشم میخورد..
این اراضی در اثر جابهجایی، انتقال و رسوب گذاری شن به وسیله باد تشکیل میگردد و سالانه خسارت زیادی به روستاهای مجاور، قنوات، کانالهای آبیاری، باغها و اراضی کشاورزی وارد میآورد. شنهای روان را میتوان به وسیله عملیات مالچپاشی و کشت گیاهان کویری و درختان مقاوم به خشکی، از قبیل تاق وگز، تثبیت کرد و از خسارت آنها جلوگیری نمود. هماکنون نیز اقدامات موٌثری در جهت کنترل و تثبیت شنهای روان در استانهای یاد شده انجام شده است.
http:/rasekhoon.net