تخریب سفره های آب زیر زمینی

سفره آب زیرزمینی دارای دو ضریب می باشد. ضریب ذخیره (storage) و ضریب تخلیه(pumping)، که ضریب تغذیه یا ذخیره(S) به مقدار آبی که طی یک سال زراعی وارد سفره میشود و ضریب تخلیه(P) به مقدار آب برداشت شده از سفره طی همین مدت اشاره دارد. برای بهره برداری پایدار و همیشگی از سفره آب زیرزمینی این دو ضریب باید حداقل برابر با هم باشند. ضریب تغذیه سفره آب زیرزمینی به مقدار آبی است که در اثر بارندگی و یا هر نوع ریزش جوی دیگرپس از نفوذ در خاک و رسوبات به سفره آب می رسد. ضریب برداشت یا تخلیه به مقدار آبی که توسط موتورپمپ ها و قناتها از سفره برداشت می شود اطلاق می گردد.

 

به عنوان مثال در اکثر قریب به اتفاق دشت های استان کرمان ضریب برداشت چند برابر ضریب ذخیره است. این بدین معنی است که سفره ها سال به سال تخلیه شده و با افت شدید سطح آب زیرزمینی روبرو هستیم.
متاسفانه طی سالهای اخیر که با کمبود بارندگی مواجه هستیم تقریبا کمتر آبی از این طریق به سفره ها وارد می شود. در عوض برداشت همچنان با شدت گذشته ادامه دارد. تفاوت برداشت از سفره با تغذیه آن باعث افت تدریجی سطح آبهای زیرزمینی شده است.

 
افت سطح سفره دو مشکل تقریبا لاینحل در یک سفره آب زیرزمینی ایجاد می نماید. مشکل اول مربوط به سنگ شدن سفره و از بین رفتن محیط متخلخلی به نام سفره آب که قبلا محل ذخیره و نگهداری آب بود، می شود. یکی از ویژگی های آب، غیرقابل تراکم بودن آن می باشد. چنانچه دیواره یک ظرف محتوی آب قدرت تحمل یک جسم سنگین را داشته باشد هر وزنی به هر مقداری هم که باشد آب تحمل میکند. در یک سفره آب هزاران تن وزن رسوبات بالایی را آب به خاطر ویژگی غیرقابل ترکم بودن تحمل می نماید.

 

 

برداشت بی رویه موجب تخلیه سفره از آب شده و به دلیل نبود آب، سنگینی رسوبات بالایی منجر به تراکم و سنگ شدن محیط متخلخل قبلی یعنی سفره آب زیرزمینی می شوند. بروز این فاجعه یعنی مرگ سفره برای همیشه. چنانچه بارندگی ها با هر میزانی و مدتی اتفاق بی افتد دیگر سفره ای برای احیا نداریم. عمق فاجعه را زمانی متوجه می شویم که تصور کنیم یک دشت برای همیشه تاریخ از نظر آب زیرزمینی نابود شده است.

 

 
دومین مشکل اضافه برداشت از سفره های آب زیرزمینی شور و تلخ شدن آنها می باشد. در یک سفره آب به دلیل اختلاف چگالی آب شور و شیرین سالهای مدیدی زمان برده تا یک لایه آب شیرین قابل استفاده در کشاورزی بر روی لایه شور شکل گرفته است. با برداشت این لایه آب شیرین و وارد قسمت شور و تلخ شدن آن، دیگر هر چقدر آب شیرین در سفره تزریق کنیم باز هم قرنها زمان لازم داریم تا یک لایه چند متری آب شیرین خود را از آب شور جدا کرده و تشکیل شود.

 
متاسفانه هر دو فاجعه برای اکثر منابع آب زیرزمینی ما که بخش عمده آب مصرفی در کشاورزی، شرب و صنعت را تشکیل می دهند، اتفاق افتاده است. به دلیل سنگ شدن و تراکم سفره، حجم سفره های آب زیرزمینی از بین رفته است. چنانچه محیط متخلخلی به نام سفره باقی مانده باشد آب شور و تلخ شده و هر چقدر آب شیرین وارد سفره بشود با آب شور مخلوط شده و قرنها زمان میبرد که احیا و قابل استفاده گردد. برای دشتی که دو مشکل فوق اتفاق بیافتد مساوی است با مرگ آن دشت برای همیشه.

 
انشاالله با تدابیر مسئولین امر و بهره برداران تا خیلی دیر نشده چاره ای اندیشیده شود. خوشبختانه کشور ثروتمندی هستیم با صرف منابع موجود برای انتقال آب از کشورهای پرآب همسایه یا حتی دورتربرای همیشه کشور عزیزمان را بی نیاز آز آب کرده و تا اینقدر خواب پریشان نبینیم.

 
بعضی ها می گویند انتقال آب از مناطق دوردست اقتصادی نمی باشد. در جواب آنها باید گفت در کفه ترازوی مقابل آب چه چیزی می گذارید تا ببینید کدام کفه می چربد؟

 

 

دکتر سلمان محمودی میمند/source:mahmoodiagri.com

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شدعلامتدارها لازمند *

*

bigtheme