تحرک عناصر غذایی درون گیاه

   تقریبا تمام عناصر غذایی به راحتی درون آوندها در ریشه حرکت می نمایند و حتی بعضی از عناصر غذایی در شرایط کمبود از برگ های پیر به برگهای جوان انتقال می یابند.

دانستن اینکه کدام عنصر متحرک است کمک می نماید که کمبود عناصر غذایی بهتر تشخیص داده شود، به عنوان مثال وقتی برگهای پایینی تحت تاثیر کمبود قرار گیرند نشان می دهد که احتمالا عناصر متحرک موجب کمبود شده است و وقتی برگهای بالایی تحت تاثیر کمبود قرار گیرند نشان دهنده کمبود عناصر غیر متحرک می باشد. زیرا وقتی برگهای جوان دچار کمبود شوند به دلیل عدم تحرک عناصر غذایی ، در بخش های دیگر کمبود در آنها ظاهر می شود . عناصر متحرک و غیر متحرک در جدول ۱  نشان داده شده است .

جدول ۱- عناصر غذایی متحرک و غیر متحرک در گیاهان

عناصر متحرک

عناصر غیر متحرک

کلراید

بور

منیزیم

کلسیم

مولیبدن

مس

نیتروژن

آهن

فسفر

منگنز

پتاسیم

روی

 

گوگرد

 

تحرک عناصر غذایی در خاک

    تحرک عناصر غذایی در خاکهای مختلف نیز همانند آنچه در درون گیاه ذکر گردیده است. با درک چگونگی تحرک عناصر غذایی در خاک می توان به چگونگی کمبود عناصر غذایی پی برد. این مسئله بر روی برنامه کوددهی نیز موثر می باشد. برای مثال کمبود نیتروژن در وسعت و یکنواختی بیشتری ملاحظه می شود، زیرا نیتروژن عنصری متحرک محسوب می شود. فسفر اغلب به صورت نواری یا همزمان با بذر با خاک مخلوط می گردد، زیرا فسفر عنصری کاملا غیر متحرک است.

   جدول ۲ تحرک عناصر سیزده گانه غذایی را در خاک نشان می دهد. فرم عناصر غذایی در تحرک عنصر در خاک بسیار موثر است، بنابراین نشان دادن عناصر یونهای واقعی نشان دهنده بهتری از عنوان کلی عنصر است. برای مثال گیاه می تواند نیتروژن را به صورت نیترات یا آمونیوم (NH۴+)جذب نماید، اما نیترات (NO۳) به دلیل بار منفی به راحتی و بدون هیچگونه مانعی در خاک حرکت می کند در حالیکه NH۴+ توسط سایت های تبادلی ذرات خاک ممکن است جذب گردد و در نتیجه از تحرک آن کاسته شود. توجه داشته باشید آنچه در جدول۲ در مورد تحرک و یا عدم تحرک آمده است.

جدول۲- تحرک عناصر غذایی در خاک

متحرک

تقریبا غیر متحرک

اسید بوریک ( H۳BO۳ و H۲BO۳ )

آمونیوم  (NH۴+)

کلراید ( Cl )

کلسیم (Ca۲+)

نیترات (NO۳)

مس (Cu۲+)

سولفات ( SO۴۲-)

آهن (Fe۲+)

 

منیزیم (Mg۲+)

 

منگنز (Mn۲+)

 

مولیبدات (MoO۴۲-)

 

فسفات ( HPO۴۲-، H۲PO۴)

 

پتاسیم (K+)

 

روی (Zn۲+)

 

مطالبی کلی است زیرا تحرک عناصر غذایی در خاک تابع عوامل متعددی مثل اسیدیته، دما، رطوبت، ماده آلی، سیلیکات های لایه ای و هیدرواکسید فلزی خاک می باشد. به عنوان یک قانون کلی یون های آمونیوم (NH۴+)، پتاسیم (K+)، کلسیم (Ca۲+) و منیزیم (Mg۲+) تحرک بیشتری از یون های فلزی آهن (Fe۲+)، منگنز (Mn۲+)، روی (Zn۲+) و مس (Cu۲+) دارند. به طور کلی در برنامه کود دهی دفعات مصرف عناصر متحرک باید بیشتر از عناصر غیر متحرک باشد، زیرا عناصر متحرک در خاک سریع تر جذب یا شسته می شوند و از منطقه ریشه خارج می شوند. تنها مورد استثنا آمونیوم است که می تواند سریعا به نیترات  (NO۳-) تبدیل شود. مصرف عناصر غیر متحرک همانند ذخیره بانکی در خاک برای کشت بعدی باقی می ماند.

حرکت عناصر غذایی از خاک به ریشه گیاه

   ریشه گیاه در هنگام رشد ممکن است مستقیما با عناصر غذایی در تماس قرار گیرد (تماس مستقیم). میزان ۱ تا ۲.۵ در صد نیتروژن، فسفر و پتاسیم ممکن است توسط تماس مستقیم جذب گیاه گردد، بنابراین ساز و کارهای دیگری باید برای حرکت عناصر غذایی به سمت ریشه وجود داشته باشد. در اثر تبخیر و تعرق آب از اندام های هوایی گیاه و آب به سمت ریشه حرکت می کند که این حرکت را حرکت توده ای می نامند. با این حرکت عناصر بسیار زیادی به خصوص عناصر متحرک مثل نیترات (NO۳-) به سمت ریشه به حرکت در می آید.

   حرکت توده ای عناصر غذایی مسئول حرکت حدودا ۸۰ درصد نیتروژن و ۵ درصد فسفر به درون ریشه می باشد. این نشان می دهد که فسفر با سرعت بسیار کمتری نسبت به آب به سمت ریشه حرکت می کند لذا ساز و کار دیگری برای انتقال عناصر غذایی از محلول خاک به درون ریشه موثر واقع می گردد که همان پدیده انتشار است. انتشار یک پدیده شیمیائی است که از محل های با غلظت بالا به سمت محل های با غلظت کمتر حرکت می نماید. همین ساز و کار البته با سرعت کمتری در حرکت عناصر غذایی در محلول خاک به سمت ریشه موثر واقع می باشد با مصرف کود در نزدیکی ریشه، گیاه به میزان کمتر به عناصر تبادلی وابسته است و عناصری که به صورت انتشار به سمت ریشه حرکت می کنند اغلب عناصری هستند که غیر متحرک می باشند ( مثل فسفر) که غلظت کمی در محلول خاک دارند. در حالیکه گیاه به مقادیر بسیار زیادتری از آنها نیاز دارند (مثل K و P). عناصر پر مصرف ثانویه مثل کلسیم، منیزیم و گوگرد به سمت ریشه خیلی به انتشار وابسته نیستند، زیرا غلظت این عناصر در محلول خاک اغلب بالاتر ازمیزان مورد نیاز گیاه می باشد.

source:avanmz

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شدعلامتدارها لازمند *

*

bigtheme