کود مرغی

کود مرغی

کود مرغی

طی سالیان اخیر در بسیاری از کشورها به دلیل حجم بالای تولید کود مرغی و مشکلات و مسائل زیست محیطی مربوط به آن، بررسی و تحقیقات فراوانی در مورد مصارف مختلف کود مرغی انجام شده است. نتایج بدست آمده ثابت کرده است که نه تنها کود مرغی ماده بی ارزشی و مزاحمی نیست بلکه چنانچه به خوبی از آن استفاده شود ماده بسیار با ارزشی با مصارف گوناگون می باشد.

امروزه در دنیا به طور کلی بیش از ۹۰ درصد از این کود برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد ولی بخشی از آن در تغذیه دام و ماهی به کار می رود و مقدار جزئی نیز در تعداد معدودی از کشورها مانند هندوستان و چین و برخی از کشورهای آفریقایی جهت تولید بیوگاز برای مصارف خانگی و در برخی از کشورهای پیشرفته از جمله انگلستان برای سوخت نیروگاه های پیشرفته تولید برق به کار می رود. در کشور ما نیز کود مرغی‌ در حال‌ حاضر بیشتر درکشاورزی و به ویژه در باغ‌های‌ پسته‌ استفاده‌ می‌شود، ولی‌ با توجه‌به‌ گسترش صنعت مرغداری در کشور‌ و افزایش‌ تولید کود مرغی و از طرف دیگر،کمبود مواد تغذیه‌ای‌ در خوراک ‌دام‌ و بالا بودن‌ ارزش‌ غذایی‌ کود مرغی،‌لازم‌ است‌ که‌ استفاده‌ از آن‌ مورد توجه ‌قرار گــرفته و به‌ عنوان‌ یک فرآورده جنبی‌ (By Product) مورد استفاده‌ قرار گــیرد.

 

استفاده از محتویات بستر جوجه های گوشتی صرفاً به عنوان کود، نمی تواند بازدهی مناسبی را به دنبال داشته باشد. در مورد بستر جوجه های گوشتی زمانی که کود مرغی به جای اینکه در حاصلخیزی مزارع استفاده شود در تغذیه گاوهای گوشتی استفاده شود ، ۴ برابر بیشتر است. مصرف‌کود مرغی‌ در تغذیه‌ دام‌های‌ شیری‌ و ‌پرواری‌ پذیرفته شده است و همچنین‌ در پرورش‌ ماهی‌ نیزمی‌توان‌ به‌ صورت‌ موثر مورد استفاده ‌قرار گــیرد. البته با توجه به اینکه میزان‌ مس‌ موجود در کود مرغی‌نسبتا بالا بوده‌ مصرف‌ آن‌ در تغذیه‌گــوسفند به‌ دلیل‌ حساسیت‌ گــوسفند به‌مس،‌ از حساسیت‌ خاصی‌ برخورداراست‌ و‌ باید دقت‌ گــردد.
در مورد مصرف کود مرغی، تنها ممکن است خطرات احتمالی ناشی از باکتریهائی همانند سالمونلا و باقی مانده مواد دارویی مورد استفاده در طول دوره مانند آنتی بیوتیک و کوکسیدیو استات وجود داشته باشد.

با حرارت دادن و خشک کردن کود می توان به طور چشمگیری از بار میکروبی آن کاست. آنتی بیوتیکهایی که مورد استفاده در دوره پرورش قرار گرفته اند ، حتی اگر باقی مانده ی آنها در بستر طیور وجود داشته باشد در تغذیه گاوهای پرواری مشکل زا نمی باشد. چرا که بسیاری از آنتی بیوتیکهای موجود در بستر توسط میکروارگانیسم های موجود تجزیه می شود ، از طرف دیگر همانطور که مصرف آنتی بیوتیک محرک رشد طیور می باشد با همان قاعده باعث تحریک رشد گاوهای پرواری مصرف کننده آن می شود. مایکوتوکسینهای مانند آفلاتوکسین از عوامل نگران کننده مصرف بستر در تغذیه گاوهای پرواری نیستند ، قارچهایی که تولید کننده آفلاتوکسین می باشند بعلت وجود محیط بازی بستر ناشی از آزاد شدن آمونیاک قادر به رشد و نمو در بستر نیستند چرا که آمونیاک یک ماده سمی برای قارچها محسوب می شود به هر حال استفاده از حرارت دهی طولانی مدت از رشد قارچها نیز جلوگیری می نمایند.

 

ترکیب شیمیایی و مواد تشکیل دهنده کود مرغی:
ترکیب شیمیایی و مواد غذایی کود خشک شده مرغ به طور تقریبی طبق منابع موجود مطابق جدول زیر می باشد:

ترکیب شیمیایی و مواد تشکیل دهنده کود مرغی

ارزش کود مرغ بستگی تام با نوع و ترکیب غذائی و نوع نگهداری مرغ و نوع ماده ای که برای بستر مرغ مورد استفاده قرار می گیرد دارد. کود مرغی‌ دارای‌ مقادیر قابل‌توجهی‌ اسیدآمینه‌ است‌ که‌ کاملا قابل‌استفاده‌ برای‌ مرغ‌های‌ تخمگذار‌ و گــوشتی‌می‌باشد، همچنین‌ فسفر موجود آن‌ به‌اندازه‌ کافی‌ می‌باشد. کمبودی‌ که‌ ازلحاظ تغذیه‌ در کود وجود دارد کم‌ بودن‌انرژی‌ متابولیسم‌ آن‌ می‌باشد که‌ میزان‌آن‌ بسته‌ به‌ نوع‌ کود بین‌ ۷۹۲ الی‌ ۱۳۵۰کیلوکالری‌ در کیلوگــرم‌ گــزارش‌ شده‌است.‌
بر اساس مقایسه ای که در اروپا بین کود مرغ و کود گاو انجام گرفته نشان می دهد اگر کود مرغ فرآوری شود ارزش آن به مراتب بیشتر از کودهای دیگر است جدول زیر نسبت ترکیب این کودها را در ترکیب ۱۰۰۰ کیلوگرم کود نشان می دهد.

علت بالا بودن املاح معدنی در کود مرغ دفع تام ادرار و مدفوع است در حالی که کود دام منحصراً از مدفوع تشکیل شده است. چنانچه کود مرغ فرآیند شود می توان از آن برای بارور نمودن زمین به جای کود شیمیایی استفاده نمود.

 

مقدار تولید کود مرغ:
بر اساس آمار منتشر شده در سال ۱۹۹۸، در آمریکا از هر ۱۰۰۰ جوجه گوشتی تا وزن ۱۸۲۰ گرم(تقریباٌ سن شش هفتگی) مقدار ۲/۳ تن و از هر ۱۰۰۰ مرغ تخمگذار تا سن ۶۰ هفتگی ۱۵ تن کود خالص تولید شده است. در ایران، طی سه سال اخیر بطور میانگین تعداد نیمچه گوشتی تولید شده در حدود ۸۵۰ میلیون و مرغ تخمگذار پرورش داده شده در حدود ۶۷ میلیون قطعه بوده است؛ با توجه به ارقام مذکور می توان کود تولید شده را سالانه به میزان ۳.۵۰۰.۰۰۰ تن برآورد کرد که استفاده صحیح از آن می تواند از نظر اقتصادی برای مرغداران و همچنین کشاورزان رقم چشمگیری باشد.

 

انواع کود مرغ:

کود مرغ بسته به پرورش دارای انواع زیر می باشد:
کود بستر جوجه های گوشتی:
این کود دارای پروتئین بالا بوده و حاوی ۳۰-۱۸ درصد اسید اوریک،۱۷-۱۲ درصد آمونیاک،۴-۲ درصد کراتین و دیگر ترکیبات ازته می باشد و انرژی آن نیز بالاتر از انواع دیگر کودهای مرغی می باشد.به طور کلی ارزش کیفیت این نوع کود مرغی بستگی به نوع موادی که برای بستر به کار می رود و همچنین مدیریت کود در طول دوره پرورش دارد مثل خاک،سنگریزه و آهک موجود در کف سالن یا محل ذخیره کود نیز تحت تاثیر قابل ملاحظه ای روی درصد خاکستر کود مرغی خواهد داشت.

 

کود نیمچه های تخمگذار یا مادر:
این کود از پرورش نیمچه های جایگزین شونده تخمگذار یا مادر به دست می آید. ارزش این کودها که حاوی فضولات و بستر هستند کمتر از کود جوجه های گوشتی است زیرا در پرورش نیمچه ها از مقدار بیشتر مواد بستر استفاده می شود همچنین غذای این مرحله پرنده حاوی انرژی و پروتئین خام کمتر و الیاف بیشتر از غذای جوجه های گوشتی است.

 

کود مرغهای مادر در روش بستر:
این نوع کود از لانه هائی که در آن مرغ تخمگذار و یا مادرهای گوشتی یا تخمگذار در روی بستر نگهداری می شوند جمع آوری می گردد و نسبت بستر به فضولات در آن کمتر از کود جوجه های گوشتی است از این رو الیاف خام آن کمتر می باشد.به طور کلی ترکیبات آن حاوی ۱۶-۲۲ درصد پروتئین،کلسیم آن در حدود ۶ درصد، فسفر در مقایسه با کلسیم کم و در حدود ۲.۴-۱.۸ می باشد.

 

فضولات یا کود سیستم قفس: کود طیوری که در قفس نگهداری می شوند خالص و بدون بستر می باشد از این رو ارزش آن بیشتر بوده و برای استفاده در تغذیه دام ها به کار برده می شود.

در این مورد بایستی نکات زیر رعایت شود:
کود به طور تازه جمع آوری شود.
توسط حرارت (کود خشک کن) رطوبت آن به کمتر از ۱۵ درصد کاهش یافته باشد.
حاوی مواد خارجی مثل سنگ، شیشه، میخ و سیم و غیره نباشد.
از نظر مواد غذائی مانند پروتئین، چربی، الیاف خام و کلسیم و فسفر ترکیب شیمیایی آن در آزمایشگاه اندازه گیری شده باشد.

 

روش های سترون سازی(عقیم سازی) کود مرغی:
هرچه فضولات و کود تولید شده زودتر جمع آوری شود مقدار کمتری از مواد آلی مانند پروتئین خام و دیگر مواد غذائی پر ارزش تلف خواهد شد. رطوبت و حرارت زیاد مهمترین عوامل در سترون سازی و تجزیه کود هستند و هرچه رطوبت و حرارت بیشتر باشد مقدار بیشتری از ازت آلی(اسید اوریک و اوره)به ازت معدنی(کربنات آمونیوم)که از نظر باروری زمین اهمیت دارد تبدیل می شود.

 

برای سترون سازی و عمل آوری کود از روش های زیر استفاده می شود:

۱- دفن کود در محوطه مرغداری:
بعد از پایان مرحله پرورش، کود ها را در روش بستر و یا در روش قفس از لانه خارج نموده، در محوطه مرغداری، در گودالی روی هم انباشته و دفن می کنند. بسته به مدتی که کود در محل ذخیره می شود واکنش های شیمیایی بر اثر فعالیت میکروارگانیسم های هوازی و غیر هوازی در آن به وجود می آید که نتیجه آن تغییراتی در ترکیب شیمیایی کود مرغ و از دست دادن مقداری ازت آلی می باشد. مراحل انجام این روش به شرح زیر می باشد:
۱- گودالی با عمق حداقل ۲ متر در محل مناسبی در محوطه مرغداری حفر و سپس کف آن ابتدا با آهک به ضخامت ۱۵-۱۰ سانتی متر مفروش گردد.
۲- به منظور جلوگیری از ایجاد گرد و غبار و نیز کمک به پدیده تخمیر، بر روی بستر سالن آب پاشیده شود.
۳- کود موجود در سالن به گودال موضوع بند ۱ منتقل و همزمان با پر کردن گودال، آب به تناوب بر روی لایه های مختلف آن پاشیده شود.
۴- پس از تخلیه کامل سالن از کود، روی گودال پر از کود را پلاستیک کشیده و با خاک به ضخامت ۴۰ سانتی متر پوشانده شود.
۵- زمانی که دمای عمق ۶۰ سانتی متری کود به ۵۵-۴۲ درجه سانتی گراد برسد، با ایجاد پدیده تخمیر و کاهش اسیدیته، عوامل ویروسی غیرفعال شده و مسلما تعداد زیادی از عوامل بیماری زا از بین می روند. در این حالت می توان نسبت به بارگیری کود در کامیون های واجد شرایط اقدام نمود.

 

۲- کپه کردن و سیلوی زمینی:
در صورت عدم امکان حفر گودال مناسب جهت دفن کود در محوطه مرغداری به دلیل بالا بودن سطح منابع آب زیرزمینی یا سهولت در انجام کار، پس از جمع آوری لوازم موجود و انتقال آنها به خارج از سالن، بایستی نسبت به جمع آوری کود و انباشتن آن به صورت کپه ای در داخل سالن یا محوطه مرغداری و یا با ایجاد سیلوهای زمینی غیر قابل نفوذ(در صورت مسقف نبودن حداقل امکان پوشاندن محل جمع آوری و یا سطح کود وجود داشته باشد) در ابعاد مناسب اقدام و کود را در آن جمع آوری کرد. برای انجام این کار بایستی به نکات زیر توجه شود:
۱- همزمان، آب باید به تناوب بر روی لایه های مختلف کود پاشیده شود و در پایان کار کود با پوشش غیر قابل نفوذ ابتدا با پلاستیک و به دنبال آن با خاک به گونه ای پوشانیده شود که از دسترس پرندگان و تاثیر باد در امان باشد.
۲- زمانی که دمای عمق ۶۰ سانتی متری کود به ۵۵-۴۲ درجه سانتی گراد برسد، در این حالت می توان کود را در کامیون های واجد شرایط بارگیری کرد.
تبصره ۱- در فصول بارانی و سرد، کپه کردن کود در داخل سالن ارجح است به دلیل اینکه افزایش دمای سالن به ایجاد سریعتر پدیده تخمیر و کاهش اسیدیته و در نتیجه غیرفعال شدن عوامل ویروسی و کاهش مدت زمان عمل آوری کود کمک می نماید.
تبصره ۲- در مزارع پرورش مرغ تخمگذار، استفاده از سیلوی پشت کودکش با رعایت موازین بهداشتی بلامانع است.
تبصره ۳- ارتفاع کود کپه شده حداقل یک متر در نظر گرفته و ترجیحا در اطراف آن خاکریز کشیده شود. دمای کود در دفعات مختلف اندازه گیری و ثبت گردد تا زمانی که دمای عمق ۶۰ سانتی متری کود به ۵۵-۴۲ درجه سانتی گراد برسد با توجه به شرایط فارم و آب و هوا بایستی کود را حداکثر ۵ روز در این دما نگهداری و سپس اقدام به بارگیری نمود.
تبصره ۴- در مزارع پرورش مرغ تخمگذار که تولید کود بصورت پیوسته ادامه دارد می توان کود جمع آوری شده پایان هر هفته را روی کودهای کپه شده قبلی افزوده و دپو نمود و سپس پوشش پلاستیکی را مجدداً روی آنها کشید.

 

۳- خشک کردن:
امروزه خشک کردن کود پس از جمع آوری در اغلب کشور ها متداول است این وسیله سبب کاهش حجم فضولات و کود تا میزان ۲۰-۳۰ درصد حجم اولیه می گردد از این رو ذخیره آن نیاز به فضای کمتری دارد و حمل ونقل آن ارزانتر از کود معمولی بوده و همچنین از تکثیر لارو و حشرات در داخل کود جلوگیری به عمل می آید. این‌ روش‌مستلزم‌ وقت‌ طولانی‌ می‌باشد و بستگــی‌به‌ میزان‌ رطوبت‌ کود، شرایط محل‌ ازلحاظ آب‌ و هوا، حرارت‌ و تابش‌ آفتاب‌دارد.
خشک کردن کود ممکن است به دو روش طبیعی و یا مکانیکی صورت پذیرد. در روش طبیعی از پرتو خورشید استفاده می گردد که مقدار زیادی از رطوبت کود را کاهش می دهد. در این‌ روش‌ عوامل‌ مضرمیکروبی‌ موجود در کود کاملا معدوم‌ نمی‌شوند. در روش دیگر از کود خشک کن های مکانیکی استفاده می شود که امروزه در کشور های پیشرفته مرسوم است؛ در این روش حجم فضولات به میزان ۲۰-۳۰ درصد حجم اولیه می گردد که استفاده از این روش مستلزم سرمایه گذاری اولیه برای خرید دستگاه های لازم و سوخت و هزینه های جاری می باشد. معمولا خشک‌ کردن‌ کود در حرارت‌ بالابه‌ مدت‌ ۳ ساعت‌ سبب‌ پاستوریزه‌ شدن‌کود و از بین‌ رفتن‌ عوامل‌ مضر می‌گــردد بدون‌ این‌ که‌ از نظر مواد ازته‌ تغییری‌ درآن‌ دیده‌ شود.

 

ضوابط حمل و نقل کود:
۱- حمل و نقل کود از مرغداری بدون انجام عمل سترون سازی و اخذ مجوز از اداره کل دامپزشکی استان مبداء ممنوع است.
۲- اتاق بارگیری کامیون های حمل و نقل کود باید دارای سطحی یکپارچه، بدون خلل و فرج و قابل شستشو و ضدعفونی باشد.
۳- پوشاندن سطح کود با استفاده از پوشش پلاستیکی مقاوم (نایلون) به منظور جلوگیری از پراکنده شدن کود توسط وزش باد در طی مراحل حمل تا زمان تخلیه الزامی است.
۴- کامیون های مخصوص حمل و نقل کود پس از تخلیه باید کاملا شستشو و توسط ضدعفونی کننده مناسب گندزدایی شوند و گواهی مربوط را از شبکه دامپزشکی شهرستان مقصد دریافت نمایند.
۵- کامیون های مخصوص حمل و نقل کود، بدون ارائه گواهی موضوع بند ۴ اجازه حمل و نقل هیچگونه نهاده های دامی به هرشکل (چه بصورت فله و چه بصورت گونی یا بسته بندی) را ندارند.
۶- کارگران بارگیری و تخلیه کود باید مجهز به پوشش های مناسب ایمنی و محافظت فردی باشند.
تبصره ۱: در شرایط عادی حداقل ۲۱ روز پس از تخلیه کامل کود و شستشو و ضدعفونی فارم مجوز جوجه ریزی توسط دامپزشکی استان صادر می گردد.
تبصره ۲: در شرایطی که مرغداری، کانون آلوده به آنفلوانزای فوق حاد محسوب گردد حداقل فاصله جوجه ریزی ۴۲ روز از زمان معدوم سازی گله و پس از تخلیه کامل کود و شستشو و ضدعفونی فارم محاسبه و تعیین می گردد.

 

شرایط حمل کودهای بسته بندی نشده (فله):
۱- خودرو حمل کاملا سرپوشیده باشد و یا بوسیله پوشش مناسب روی کود تماما پوشش دهی شود
۲- اتاق بار خودرو حمل نفوذناپذیر و غیر قابل نشت بوده و از قسمت راننده جدا باشد
۳- جهت جلوگیری از ریزش شیرابه کود باید در کف کامیون به ضخامت ۱۰ سانتی متر آهک ریخته شود
۴- دیواره ها و کف کامیون بایستی با پلاستیک ضخیم مفروش و کود به داخل آن انتقال یافته و سپس کود با باقیمانده پلاستیک به صورت کامل پوشیده گردد

 

دستورالعمل فرآوری و بسته بندی کود مرغی:
۱- سیلوهای خاکی با عمق مناسب در محلی سرپوشیده درست شود. در صورت مسقف نبودن بایستی امکان پوشاندن محل جمع آوری و یا سطح کود وجود داشته باشد.
۲- محصور نمودن اطراف سیلوها به طوری که از کوران هوا محفوظ باشد الزامی است.
۳- وسایل نقلیه حمل کود باید بتوانند به آسانی بین سیلوها تردد نمایند.
۴- سالن بسته بندی کود فرآوری شده باید دارای دستگاه کود خشک کن و یک دستگاه پرکن با ظرفیت مناسب و مخزنی از جنس استیل با قابلیت شستشو و ضدعفونی باشد.
۵- در صورتی که دستگاه کود خشک کن مجهز به دستگاه پرکن باشد استقرار دستگاه پرکن جداگانه الزامی نیست.
۶- کود پس از فرآوری توسط دستگاه کود خشک کن باید در کیسه های غیر قابل نفوذ بسته بندی و حمل و نقل گردد.

 

قوانین و مقررات:
۱- بند ۳ ماده ۵ قانون سازمان دامپزشکی کشور
۲- بر اساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، دفع فضولات دامی تهدید علیه بهداشت عمومی است و چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نگردد، به استناد این قانون به حبس تا یک سال محکوم خواهد شد و تشخیص اینکه این اقدام تهدید علیه بهداشت عمومی است بر اساس تبصره یک این قانون به عهده سازمان دامپزشکی است.
۳- بر اساس ماده ۲۵ قوانین و مقررات محیط زیست در مواردی که واحدی دارای امکانات دفع کود در محل پرورش و تولید نباشد و یا محموله کودی بدون مجوز لازم توقیف گردد بایستی نسبت به دفن کود در نقاط خارج از شهر، از شهرداری و دیگر ارگان های ذیربط تائیدیه لازم اخذ گردد.
۴- بر اساس ماده ۱۸، ۲۹ و ۳۱ مقررات محیط زیست به منظور کنترل آلودگی ها و در شرایطی که آلودگی خطر فوری برای انسان و محیط داشته باشد دفع کود و لاشه دام و زباله در آبراهه ها و اماکن غیر مجاز جرم محسوب می گردد و متخلفین به حداکثر مجازات در ماده ۱۶ و ۲۰ قانون محیط زیست محکوم می گردند.

 

نتیجه گیری:
بر اساس آمار موجود در حال حاضر در ایران در حدود ۵/۳ میلیون تن کود مرغی تولید می شود که قسمتی از آن در باغهای پسته جنوب مانند کرمان و رفسنجان مورد استفاده قرار می گیرد و بقیه در محل مرغداری باقی مانده و دچار کپک زدگی شده و دور ریخته می شود. حال آنکه با استفاده صحیح از کود مرغی فرآوری شده می توان به مزایای زیر دست یافت:
۱)استفاده بهینه از کود مرغ به عنوان یک ماده با ارزش جهت استفاده در کشاورزی
۲)جلوگیری از آلودگی محیط زیست ناشی از مقادیر عظیم کود مرغ در کشور
۳)کمک بسزا به مرغداران برای تهیه بازار جدید جهت فروش کود مرغ و حل یکی از مشکلات مرغداری کشور
۴)جلوگیری از ورود مقادیر قابل توجهی کود شیمیایی از خارج کشور و در نتیجه صرفه جویی ارزی
۵)کمک به حفظ و زنده ماندن زمین های کشاورزی برای نسل بعد

 

 

 

source: qompoultry.com

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شدعلامتدارها لازمند *

*

bigtheme