مدیریت کوددهی در شرایط شور

ارتباط پدیده شوری salinity با عناصر معدنی یک رابطه پیچیده است. اینکه در خاکها و آبهای شور تاثیر عناصر معدنی ماکرو-N, P,K– و میکرو Fe, Zn, Mn, … چگونه واکنشهایی دارند جالب و عین حال پیچیده است!! تاثیر شوری به دو صورت بروز پیدا می کند اول تاثیرات منفی شوری بر روی جذب عناصر مختلف، دوم اثر مثبت یا منفی شوری در ایجاد رقابت یونهای مختلف! مثلا افزایش شوری خاک موجب کاهش جذب فسفر P و کاهش غلظت آن در بافتهای گیاهی خواهد شد! چیزی که عموما بعنوان شوری رایج است در واقع برمی گردد به یک عنصر خاص بنام سدیم Na+، در محیطهای با سدیم بالا چیزی که عمومیت دارد کاهش جذب کلسیم Ca++ است و نتیجتا کاهش یافتن غلظت آن در بافت گیاهان!!

 

در مورد خاکهای برخی از مناطق پسته کاری مساله اصلی و مشکل زا غلظت بالای مقدار سدیم Na+ در آب و خاک است! همین سدیم بالای محلول خاک موجب عدم جذب و یا کاهش جذب کلسیم در خاک خواهد شد و این در حالی است که کلسیم Ca++ بوفور در خاک باغات وجود دارد چون ذاتا خاکهای بسیاری از باغات پسته جزو خاکهای آهکی دسته بندی می شوند!! بصورت کلی تحقیقات نشان داده است که شوری salinityباعث کاهش جذب و انباشت عناصر در گیاهان می شود!! یک ارتباط جالب دیگر و مضر از دیدگاه ما این است که وجود یا ازدیاد غلظت یون سدیم Na+ موجب کاهش جذب پتاسیم K+ می شود!! از یک طرف با وجود یون یا بعبارت بهتر آنیون Cl– مقدار جذب نیترات NO3– کاهش پیدا می کند!!

 

آنیون Cl– همان یونی است که با یون سدیم Na+ تشکیل نمک یا NaCl را میدهد!! یک نکته منفی و مهم از نظر بنده این است که خاکهای شور و سدیمی اساسا قابل اصلاح نیستند!! افزودن هر گونه ماده ای یا عنصری یا کودی خاصیت موقتی و گذار شرایط سخت را دارد!! در انتخاب زمین و همچنین آب باید به پارامتر شوری یا EC توجه ویژه شود!! همانطور که گفتم اساسا خاکهای شور باید مدیریت شوند و قابل اصلاح اساسی به معنای واقعی کلمه نیستند!! حتی تحقیقاتی وجود دارد که اثبات کرده افزودن موادی که امروزه بعنوان کاهش دهند شوری استفاده می شوند در برخی موارد تاثیر چندانی در افزایش عملکرد نداشته اند و این نکته تاسف بار است بخصوص در نواحی arid و semi arid!! بعنوان مثال در تحقیقی که در استرالیا انجام شد نشان داد که افزودن کلسیم به خاکهای شوری موجب افزایش کیفیت محصول تولیدی شد نه افزایش کمی!!

 

البته این مطلب هم فی نفسه نکته مثبتی است!! بمعنای واضح تر، افزایش مقدار کوددهی در خاکهای شور اگر تازه اپتیمم باشد روی کیفیت محصول تولید اثرگذار خواهد بود!! شوری بیش از حد خود گاها موجب مساعد کردن صدمات به بافتهای گیاهی خواهد شد. بصورت کلی گیاهان عناصر مورد نیاز خوشان را از سه طریق بدست می آورند اول هوا، دوم آب و سوم خاک. کربن C و مقداری از اکسیژن O از طریق هوا کسب می شوند! هیدروژن H و بخشی از اکسیژن O و همچنین بخشی از کربن C از طریق محلول خاک جذب می شود! بهر روی در نواحی خشک و نیمه خشک مناطق پسته خیز اساس مشکل شوری دارند و ذات و طبیعت ایندسته مناطق شوری است!! اولین عنصری که مورد بررسی دامنه کفایت و حد سمیت  توسط دانشمندی بنام میچرلیخ قرار گرفت عنصر نیتروژن N بود سال ۱۹۰۹ میلادی!!

 

میچرلیخ نشان داد که افزودن نیتروژن N به محیط آزمایش تا دامنه کفایت موجب افزایش عملکرد خواهد شد و از اگر غلظت عنصر N از دامنه کفایت تجاوز کند و به حد سمیت برسد نتنها افزایش عملکردی نیست بلکه شدیدا کاهش عملکرد را داریم!! در واقع در مورد شوری یا Salinity هم این نکته صداقت دارد! در واقع در شوری هم ما با چند عنصر خاص روبرو هستیم که غلظت آنها از حد کفایت خارج میشود و به حد سمیت می رسند!! در واقع اگر بخواهیم در مورد پدیده شوری بروز عدم تعادل بین عناصر غذایی را در خاکهای شور مطرح کنیم قانون بازده نزولی از ارایه راه حل ناتوان است!! یک سر دیگر ماجرای شوری ارتباطی است که شوری با خشکی دارد!! تحت شرایط شور بر همکنش خشکی و شوری ضمن تاثیر مستقیم بر رشد و نمو ریشه ها، منجر به کاهش میزان تعرق، اختلال در جذب فعال و نفوذپذیری غشا شده و میزان انتقال عناصر غذایی از ریشه ها به بخش هوایی را نیز کاهش می هد!! کاهش رطوبت خاک همچنین سرعت انتشار عناصر غذایی از خاک به سمت سطح قابل ریشه را کم می کند.

 

 

یکی از مباحث فیزیولوِژی جالب در مورد شوری بررسی نسبتهای عناصر Ca++، Na+، K+، Mg2+،  NO3-، Cl– است! اختلاف یونی وابسته به این عناصر بر مولفه های بیوفیزیکی و یا متابولیکی رشد گیاه اثر میگذارد. بهر روی در شرایط شور و خشک مدیریت کوددهی یک امر مهم و پیچیده است. از بین دو فاکتور شوری و خشکی مسلما کوددهی در شرایط خشکی مدیریت سخت تری را می طلبد. برای مثال در شرایط خشکی افزایش دادن مقدار کوددهی باعث افزایش رشد گیاه خواهد شد و گیاه را دچار تنش بیشتر می کند!!

 

 

بعنوان مثال در باغات پسته ای که دوره آبیاری ۶۰ یا ۷۰ روز و حتی بالاتر دارند و اصطلاحا جزو باغات خشک محسوب می شوند دادن کودهای شیمیایی سنگین بخصوص در تابستان نتنها کمک کننده نیست بلکه کار را بدتر خواهد کرد حتی سولوپتاس ها-اوره و سولفات آمونیوم دیگر جای خود را دارند-!! این چیزی است که کشاورزان و باغداران قدیمی بخوبی از آن آگاهند و بخصوص در تابستان و در اوج گرما توصیه به منع مصرف کود در شرایط باغات با دوره آبیاری بالا می کنند و بصورت خیلی عامیانه می گویند کود ندهید چون درختان را تشنه تر می کنید!! مطالعات نشان داده در خاکهای حاصلخیزی بالا و دارای رطوبت کافی مدیریت شوری بمراتب آسان تر است و در این گونه خاکهاست که میتوان با افزودن مواد کاهش دهنده شوری به افزایش عملکرد دست یافت! یعنی افزایش کمیت و نه کیفیت!! بهر روی کنترل شوری در شرایط خشک اقلیم پسته خیز کاری بمراتب دشوارتر است.

 

 

source:http://mjamalizadeh.persianblog.ir/جناب مهندس جمالیزاده

 

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شدعلامتدارها لازمند *

*

bigtheme